Waardelen

Iedere eigenerfde boer had een aandeel in de marke. Zo’n aandeel wordt waardeel genoemd. Aan de hand van de hoeveelheid waardelen die men had werd bijvoorbeeld bepaald hoeveel plaggen men mocht steken, hoeveel hout men mocht kappen, hoeveel vee men mocht laten weiden op de gemeenschappelijke veldgronden, hoeveel schapen men op de heide mocht laten lopen en hoeveel telgen, jonge bomen, meestal eiken, men moest planten. De waardelen bleven aan de grond verbonden.

Om splitsing van waardelen te voorkomen erfde naar oud-Germaans gebruik de oudste zoon het onroerend eigendom van zijn ouders. Later veranderde dat en werden alle kinderen erfgenaam Het gevolg was dat ook de volle waardelen werden gesplitst. Waardelen konden sinds die tijd niet meer in hele getallen worden uitgedrukt. Dit leidde ertoe dat in 1565 werd besloten dat ook degenen die een “vierendeels waardeel” hadden, gerechtigd waren tot gebruik van de marke. Deze maatregel betekende een verzwakking van de marke organisatie.

Waardelen nog in gebruik

Tegenwoordig heeft een waardeel bij sommige Boermarken  nog betekenis als het gaat om inspraak en stemrecht in de Boermarke. Een mooi voorbeeld  is de Boermarke Eext.  

Bij de Boermarke Eext heeft men nog een perfecte boekhouding van de waardelen. Eext heeft 32 volle waardelen ofwel 128 kwart waardelen. Deze waardelen zijn in Eext bij 112 waardeelhouders. Om enigszins grip op de waardelen te houden heeft men de waardelen op geld gezet en is een kwart waardeel € 250,- waard. Dat betekent dat als iemand zijn /haar waardeel weer terug wil doen, dat er voor een kwart waardeel € 250,- wordt betaald door de Boermarke. Geprobeerd wordt de waardelen zoveel mogelijk in en rond Eext te houden en uit te geven. Als iemand verder weg woont, maar zich erg betrokken voelt bij Eext, dan is dat voor de Boermarke geen enkel probleem. Een waardeelhouder heeft inspraak op de jaarlijkse vergadering die op de eerste zaterdag in maart, ’s morgens om 9.30 uur, in een café in Eext wordt gehouden.

Ook bij de Boermarke Norg-Oosteinde en Markte van Midlaren worden de waardelen nog gebruikt.